Eigenschappen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Farmacokinetiek bij kinderen

De volgende farmacokinetische parametes zijn in de literatuur vermeld (Saul et al 2001) :
≤ 1 maand: T1/2 = gemiddeld 8,4 uur, schijnbare klaring: 11 ml/min.
1 – 24 mnd: T1/2 = gemiddeld 7,4 uur, schijnbare klaring: 32 ml/min.
> 2 jr tot < 7 jr: T1/2 = gemiddeld 9,1 uur, schijnbare klaring: 63 ml/min.
7 – 12 jr: T1/2 = gemiddeld 9,2 uur, schijnbare klaring: 95 ml/min.
T max ( 4 dagen – 12 jr) : gemiddeld 2 – 3 uur

Label dosisadvies Kinderformularium

Off-label

Toon SmPC tekst Toon SmPC tekst

Beschikbare toedieningsvormen/sterktes

Overige info toediening/beschikbaarheid

Informatie over geneesmiddeltekorten

Doseringen

Conversie aritmieën
Intraveneus 1 maand tot 18 jaar 0,2 - 1,5 mg/kg/dosis, éénmalig in 5-10 minuten. Onder IC bewaking en controle QT interval.

Ventriculaire en supraventriculaire ritmestoornissen

Oraal a terme neonaat [2] Startdosering: 2 mg/kg/dag in 3 doses. Onderhoudsdosering: op geleide van het effect om de 3 dagen ophogen tot 4 mg/kg/dag in 3 doses. Max: 10 mg/kg/dag. Bij onvoldoende effect of bijwerkingen kunnen spiegels gemeten worden (0,4 – 1 mg/l). 1 maand tot 6 maanden [1] [2] [3] [4] [5] [6] Startdosering: 3 mg/kg/dag in 3 doses. Onderhoudsdosering: op geleide van het effect om de 3 dagen ophogen tot 5 mg/kg/dag in 3 doses. Max: 10 mg/kg/dag. Bij onvoldoende effect of bijwerkingen kunnen spiegels gemeten worden (0,4 – 1 mg/l). 6 maanden tot 2 jaar [1] [2] [3] [4] [5] [6] Startdosering: 3 mg/kg/dag in 3 doses. Onderhoudsdosering: op geleide van het effect om de 3 dagen ophogen tot 6 mg/kg/dag in 3 doses. Max: 10 mg/kg/dag. Bij onvoldoende effect of bijwerkingen kunnen spiegels gemeten worden (0,4 – 1 mg/l). 2 jaar tot 6 jaar [1] [2] [3] [4] [5] [6] Startdosering: 3 mg/kg/dag in 3 doses. Onderhoudsdosering: op geleide van het effect om de 3 dagen ophogen tot 5 mg/kg/dag in 3 doses. Max: 10 mg/kg/dag. Bij onvoldoende effect of bijwerkingen kunnen spiegels gemeten worden (0,4 – 1 mg/l). 6 jaar tot 18 jaar [1] [2] [3] [4] [5] [6] Startdosering: 2 mg/kg/dag in 3 doses. Onderhoudsdosering: op geleide van het effect om de 3 dagen ophogen tot 3 mg/kg/dag in 3 doses. Max: 10mg/kg/dag, maar niet hoger dan 320 mg/dag. Bij onvoldoende effect of bijwerkingen kunnen spiegels gemeten worden (0,4 – 1 mg/l).

Nierfunctiestoornissen bij kinderen > 3 maanden

Aanpassingen als volgt:

GFR 50-80 ml/min/1.73 m2

Aanpassing niet nodig.

GFR 30-50 ml/min/1.73 m2

50 % van normale keerdosis en interval tussen twee doseringen: 8 uur
eenmalige intraveneuze dosering niet aanpassen bij een verminderde nierfunctie.

GFR 10-30 ml/min/1.73 m2

25 % van normale keerdosis en interval tussen twee doseringen: 8 uur
eenmalige intraveneuze dosering niet aanpassen bij een verminderde nierfunctie.

GFR < 10 ml/min/1.73 m2

Een algemeen doseeradvies wordt niet gegeven

Klinische gevolgen

Bij verminderde nierfunctie neemt de renale eliminatie van sotalol af. Hierdoor is de halfwaardetijd verlengd en stijgt de plasmaspiegel, waardoor het risico op bijwerkingen is verhoogd: Hypotensie, bradycardie, AV-block, verbreed QRS-complex, bronchospasmen, hypoglykemie, verlenging van het QTc-interval, torsade de pointes en ventriculaire tachycardie.

Bijwerkingen bij kinderen

Pro-aritmische effecten, vermoeheid, duizeligheid, hoofdpijn, dyspnoe, torsades de pointes door QTc verlenging, provocatie van decompensatio cordis of hypoglykemie.

Bijwerkingen algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Vaak (1-10%): depressie, slaapstoornissen, stemmingswisselingen, angst, verwardheid. Duizeligheid, licht gevoel in het hoofd, hoofdpijn, paresthesie, smaakstoornissen. Visusstoornissen, gehoorstoornissen. Bradycardie, dyspneu, pijn op de borst, hartkloppingen, oedeem, ECG-afwijkingen (zoals Torsade de pointes, QT-verlenging, AV-geleidingsstoornis, verbreding van het QRS-complex), ventriculaire tachycardie, exacerbatie van angina pectoris, proaritmie, (pre)syncope, hartfalen. Hypotensie, koude ledematen, verergering van perifeer arterieel vaatlijden. Misselijkheid, braken, diarree, dyspepsie, buikpijn, flatulentie. Huiduitslag. Spierspasmen. Seksuele disfunctie, erectiestoornis. Koorts, vermoeidheid, asthenie.

Verder zijn gemeld: hypoglykemie, afname HDL-cholesterol, toename totaal cholesterol en triglyceriden in bloed. Trombocytopenie. Hartstilstand. Hallucinaties, abnormale dromen. Bronchoconstrictie. Wazig zicht, (kerato-)conjunctivitis, droge ogen (vooral bij contactlenzen). Droge mond. Alopecia, hyperhidrose. Verergering psoriasis.

Meld bijwerkingen bij kinderen altijd bij Lareb

• Bij kinderen worden veel geneesmiddelen off-label gebruikt. Alle ervaringen zijn belangrijk om te melden om zo meer kennis te verzamelen en te delen
• Ook wanneer u niet zeker weet of de bijwerking echt door het geneesmiddel komt

Meld hier

Contraindicaties bij kinderen

Verlengd QT-interval, sinusbradycardie, AV block, hypotensie, bradycardie en decompensatio cordis.

Contra-indicatie algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

• sick-sinussyndroom, tweede- en derdegraads AV-blok zonder pacemaker, hypotensie (behalve ten gevolge van aritmie), cardiogene shock, bradycardie (< 50 slagen/min);
• congenitale of verworven verlengde QT-syndromen; 'torsade de pointes';
• anesthesie die myocardiale depressie veroorzaakt;
• onbehandeld feochromocytoom;
• ernstige nierinsufficiëntie (creatinineklaring < 10 ml/min);
• onbehandeld hartfalen;
• metabole acidose;
• perifere arteriële circulatiestoornissen (M. Raynaud);
• overgevoeligheid voor sulfonamiden;
• Prinzmetal-angina pectoris.

Waarschuwingen en voorzorgen bij kinderen

Voor het begin van de behandeling en vóór verandering van de dosering dient ECG-controle met meting van het gecorrigeerde QT-interval plaats te vinden. Grote voorzichtigheid is geboden bij gelijktijdig gebruik van verapamil (Isoptin) in verband met kans op ernstige hartritmestoornissen. Tevens is de bepaling van de nierfunctie en elektrolytbalans vereist. Voorzichtigheid is geboden bij patiënten met diabetes aangezien sotalol sommige belangrijke symptomen van een acute hypoglykemie kan maskeren.

Uit informatie bij volwassenen blijkt dat sotalol na orale toediening vrijwel volledig wordt geabsorbeerd. De biologische beschikbaarheid bedraagt meer dan 90%. Voedsel vermindert de absorptie met ong. 20%. Er wordt daarom aangeraden sotalol tenminste een half uur vóór het eten in te nemen. Ook bij kinderen raden we dit aan. Indien dit vanwege praktische bezwaren niet mogelijk is, raden we aan sotalol altijd op een zelfde moment t.o.v. de voeding in te nemen.

Waarschuwingen en voorzorgen algemeen Bron: ZorgInstituut Nederland - Farmacotherapeutisch Kompas

Vóór het begin van de behandeling en vóór verandering van de dosering wordt ECG-controle met meting van het gecorrigeerde QT-interval, bepaling van de nierfunctie en elektrolytbalans aanbevolen. Eventuele hypokaliëmie of hypomagnesiëmie eerst corrigeren. Klinische instelling bij gebruik van tabletten is nodig bij aanhoudende ventriculaire tachyaritmieën en bij dosisverhoging.

Gedurende de behandeling de patiënt regelmatig monitoren en ECG-controle uitvoeren. Als de ECG-parameters gaan afwijken (≥ 25% verlenging van het QRS- of QT-interval, ≥ 50% verlenging van het PQ-interval of bij QTc-interval > 480 ms) of bij verergering van de aritmieën de behandeling heroverwegen. Excessieve verlenging van het QT-interval (> 550 ms) vermijden; dit kan een teken van toxiciteit zijn. De kans op ernstige pro-aritmie ('torsade de pointes' of hernieuwd aanhoudend VT/VF) is bij doses tot 320 mg kleiner dan 2%; bij hogere doses is die kans meer dan verdubbeld. 'Torsade de pointes' komt meestal binnen 7 dagen na aanvang van de therapie of dosisverhoging naar voren, maar kan ook optreden na een langere periode van behandeling. 'Torsade de pointes' eindigt meestal spontaan; 'torsade de pointes' kan echter in zeldzamere gevallen leiden tot ventriculaire fibrillatie. De ervaring is dat de kans op 'torsade de pointes' toeneemt bij verlengd QT-interval (> 450 ms), bradycardie (< 60 slagen/min), hoge sotalolplasmaconcentratie (bv. door overdosering of gestoorde nierfunctie), combinatie met andere middelen die 'torsade de pointes' bevorderen (zoals antidepressiva en klasse I anti-aritmica), hartfalen in de voorgeschiedenis, ernstige ventriculaire aritmieën, hypokaliëmie of hypomagnesiëmie (ernstige langdurige diarree en gebruik van diuretica kunnen dit risico vergroten). Vrouwen hebben meer kans op 'torsade de pointes'.

Bij linkerventrikeldisfunctie beginnen met een lagere dosering en deze voorzichtig verhogen. Bij een linkerventrikelejectiefractie ≤ 40% zonder ernstige ventriculaire aritmieën het gebruik vermijden.

Bij hartfalen kan sotalol door de β-blokkerende werking de myocardiale contractiliteit verder doen afnemen en een plotselinge decompensatie van ernstige hartinsufficiëntie veroorzaken.

Voorzichtig toepassen bij eerstegraads AV-blok.

Indien de hartfrequentie afneemt tot 50–55 slagen/min in rust en de patiënt met bradycardie samenhangende symptomen vertoont, de dosering verlagen. Bij 'ernstiger' bradycardie (< 50 slagen/min) de toediening staken.

Beëindiging – ook tijdelijk – van een behandeling met β-blokkers dient, zo mogelijk, geleidelijk plaats te vinden gedurende 1–2 weken, in ieder geval bij patiënten met ischemische hartziekten. Plotseling staken kan leiden tot ernstige aritmieën, myocardinfarct en plotselinge dood of kan een latente coronaire hartziekte tot uiting laten komen.

Bij obstructieve aandoeningen van de luchtwegen sotalol uitsluitend toepassen onder adequaat toezicht; bij een verhoging van de luchtwegweerstand, staken van de β-blokker overwegen. Bij chronische obstructieve longziekten kan de benauwdheid verergeren; indien een acute astma-aanval optreedt het gebruik eventueel staken.

β-Blokkers kunnen de adrenerge symptomen van thyrotoxicose en van hypoglykemie maskeren, terwijl herstel van de glucosespiegel na hypoglykemie kan worden vertraagd, vooral door de niet-selectieve β-blokkers.

Bij continuering van toediening van een β-blokker tijdens algemene anesthesie dient men rekening te houden met een veranderde hemodynamische respons op stress. Als het noodzakelijk is sotalol te staken voor de operatie, de dosering stapsgewijs afbouwen, dit moet minimaal 48 uur voor de operatie afgerond zijn.

Wees voorzichtig bij ernstige overgevoeligheidsreacties in de voorgeschiedenis en tijdens desensibilisatietherapie, omdat vooral niet-selectieve β-blokkers de gevoeligheid voor allergenen en de ernst van anafylactoïde reacties kunnen doen toenemen.

Bij een voorgeschiedenis van psoriasis is terughoudendheid met β-blokkers geboden.

Bij gebruik van de fotometrische bepaling van metanefrine in de urine kan de uitkomst verstoord zijn. Voor screening van urine bij verdenking op feochromocytoom dient een HPLC-bepaling met 'solid phase'-extractie te worden gebruikt. Sotalol kan aanleiding geven tot een positieve uitslag in een dopingtest.

Interacties Bron: KNMP/Informatorium Medicamentorum

Relevant: sotalol kan het QTc-interval verlengen, het risico op ernstige hartritmestoornissen is verhoogd bij combinatie met andere middelen waarbij ernstige hartritmestoornissen zoals torsade de pointes zijn gemeld.

Interacties antiaritmica algemeen
Relevant: antiaritmica klasse IA en III, en flecaïnide kunnen het QTc-interval verlengen en torsade de pointes is gemeld, het risico hierop is verhoogd bij combinatie met andere middelen waarbij torsade de pointes is gemeld. Zie verder inleidende tekst Interactielijsten, QTc-verlengers.

Niet beoordeeld: bij antiaritmica klasse IA en III kan het QTc-interval ook extra worden verlengd bij combinatie met middelen die hypokaliëmie kunnen veroorzaken (zoals amfotericine B intraveneus, corticosteroïden, thiazidediuretica en sommige laxantia).

Interacties  β-Blokkers algemeen

Relevant:

β-Blokkers versterken het effect van: acute hypotensie kan optreden bij combinatie van een niet-selectieve α1A-blokker (alfuzosine, doxazosine, terazosine) met een β-blokker. Dit geldt met name in het begin van de behandeling of bij start van een niet-selectieve α1A-blokker.

Bij combinatie met diltiazem of verapamil kan de remmende werking op de AV-geleiding en de antihypertensieve werking worden versterkt, met als gevolg bradycardie, AV-block en hypotensie. De combinatie wordt in bepaalde gevallen bewust toegepast vanwege het synergistische effect, en wordt bij voorkeur (poli)klinisch ingesteld.

β-Blokkers verminderen het effect van: niet-selectieve β-blokkers en β-sympathicomimetica kunnen elkaars werking verminderen. Dit is van klinisch belang bij β-sympathicomimetica die bij astma of COPD worden toegepast, zie inleidende tekst Sympathicomimetica met vooral β2-effect.

Overig effect: niet-selectieve β-blokkers, en in mindere mate selectieve β-blokkers, kunnen de verschijnselen van hypoglykemie (bij gebruik van insuline, een sulfonylureumderivaat of repaglinide) maskeren en het herstel uit een hypoglykemie vertragen. Tevens kunnen ze tijdens hypoglykemie ernstige hypertensie veroorzaken. Verder kan de hypoglykemische werking van orale bloedglucoseverlagende middelen afnemen, omdat β-blokkers de door deze middelen geïnduceerde insulinesecretie uit het pancreas remmen. Een niet-selectieve β-blokker wordt bij voorkeur vermeden, maar dit is niet altijd mogelijk. Bij hogere doses blokkeren selectieve β-blokkers ook de β2-receptoren en zijn dan niet meer selectief.

β-Blokkers antagoneren de β-mimetische werking van adrenaline. Deze interactie is vooral gemeld voor niet-selectieve β-blokkers en (vrijwel) niet voor selectieve β-blokkers. Bij hogere doses blokkeren selectieve β-blokkers ook de β2-receptoren en zijn dan niet meer selectief.

NSAID's kunnen de antihypertensieve werking van de β-blokker verminderen; bij NSAID-gebruik tot 2 weken is dit effect weinig relevant. Bij overige indicaties van een β-blokker, zoals angina pectoris of tremor, is interactie met NSAID's niet beschreven.

Bij combinatie van een niet-selectieve β-blokker met clonidine kan paradoxale hypertensie optreden. Bovendien kan 'rebound'-hypertensie optreden bij staken van clonidine in aanwezigheid van een β-blokker. Bij staken van clonidine dient daarom eerst de β-blokker (tijdelijk) te worden gestaakt voordat het gebruik van clonidine geleidelijk wordt gestaakt.

Niet relevant:
Fingolimod verlaagt de hartslag; bij combinatie met een β-blokker kan de hartslag extra verlagen.

Geen interactie:
In de literatuur is onvoldoende onderbouwing voor interactie met de selectieve α1A-blokkers silodosine en tamsulosine en voor interactie van selectieve β-blokkers met β-sympathicomimetica (bij astma of COPD).

Niet beoordeeld:
Antacida kunnen de absorptie van atenolol en propranolol verminderen en de absorptie van metoprolol verhogen. Een interval van 2 uur tussen het innemen wordt aanbevolen.

Fenobarbital, primidon en rifampicine versterken het metabolisme in de lever van β-blokkers die voornamelijk door de lever worden gemetaboliseerd.

De β-mimetische werking van dopamine, efedrine en noradrenaline wordt geantagoneerd. Hierdoor blijft alleen de α-mimetische werking van deze stoffen over, waardoor hypertensie en reflexbradycardie kunnen optreden.

Cimetidine remt het metabolisme van propranolol, labetalol en metoprolol en andere β-blokkers die door de lever worden gemetaboliseerd.

Hydralazine en alcohol verhogen de plasmaconcentratie van propranolol en andere β-blokkers die in de lever worden gemetaboliseerd.

Kinidine remt het metabolisme van een aantal β-blokkers, zoals carvedilol, metoprolol, nebivolol en propranolol. Bij combinatie van kinidine met één van deze β-blokkers kunnen bradycardie, verminderde hartfunctie en aritmie optreden.

De β-blokkers kunnen het metabolisme van lidocaïne remmen. Het effect zou groter zijn bij lipofiele β-blokkers. Lidocaïne kan het negatief-inotrope effect van propranolol en mogelijk ook van andere β-blokkers versterken.

β-blokkers kunnen ook het metabolisme van theofylline remmen. Verder heeft theofylline enige antagonistische farmacologische effecten.

Combinatie met digoxine kan leiden tot een verlengde AV-geleidingstijd en bradycardie.

Er zijn aanwijzingen dat gebruik van β-blokkers het risico op een anafylactoïde reactie door intraveneuze contrastmiddelen kan verhogen.

Inhalatie-anaesthetica kunnen het negatief-inotrope effect versterken.

Combinatie met amiodaron kan ritme- en geleidingsstoornissen veroorzaken, mogelijk door verhoging van de plasmaconcentratie of door additieve farmacodynamische effecten.

Combinatie van flecaïnide met propranolol kan tot verhoging van de plasmaconcentratie van beide stoffen leiden, met als gevolg versterking van het negatief-inotrope effect. In combinatie met sotalol is bradycardie en AV-block gemeld.

Gelijktijdig gebruik van donepezil, galantamine of rivastigmine kan het risico op bradycardie verhogen.

NIET-SELECTIEVE BETA-BLOKKERS
	Propranolol Hemangiol	C07AA05

SELECTIEVE BETA-BLOKKERS
	Atenolol	C07AB03
	Bisoprolol Emcor	C07AB07
	Esmolol	C07AB09
	Metoprolol Selokeen	C07AB02

ALFA- EN BETA-BLOKKERS
	Carvedilol	C07AG02
	Labetalol Trandate	C07AG01

Referenties

1. Beaufort-Krol GC, et al., Effectiveness of sotalol for atrial flutter in children after surgery for congenital heart disease., Am J Cardiol, 1997, 79, 92-4
2. ZorgInstituut Nederand, Farmacotherapeutisch Kompas (Eigenschappen, Contra-Indicaties, Bijwerkingen, Waarschuwingen en Voorzorgen), Geraadpleegd 5-8-2021
3. Informatorium Medicamentorum, (Interacties), Geraadpleegd 1-7-2021
4. Läer S, et al., Development of a safe and effective pediatric dosing regimen for sotalol based on population pharmacokinetics and pharmacodynamics in children with supraventricular tachycardia., J Am Coll Cardiol, 2005, 46, 1322-30
5. Pfammatter JP, et al., New antiarrhythmic drug in pediatric use: sotalol., Pediatr Cardiol, 1997, 18, 28-34
6. Pfammatter JP, et al, Efficacy and proarrhythmia of oral sotalol in pediatric patients, J Am Coll Cardiol, 1995, 26, 1002-7
7. Saul JP, et al., Pharmacokinetics and pharmacodynamics of sotalol in a pediatric population with supraventricular and ventricular tachyarrhythmia., Clin Pharmacol Ther, 2001, 69, 145-57
8. Saul JP, et al., Single-dose pharmacokinetics of sotalol in a pediatric population with supraventricular and/or ventricular tachyarrhythmia., J Clin Pharmacol, 2001, 41, 35-43
9. Tanel RE, et al., Sotalol for refractory arrhythmias in pediatric and young adult patients: initial efficacy and long-term outcome., Am Heart J, 1995, 130, 791-7
10. Knudson JD et al., High-dose sotalol is safe and effective in neonates and infants with refractory supraventricular tachyarrhythmias., Pediatr Cardiol. , 2011, Oct;32(7), 896-903
11. Devereux, G, Adverse effects of a single dose of (+)-sotalol in patients with mild stable asthma., Br J Clin Pharmacol, 1998 , Jul 46(1), 79-82

Wijzigingen

• 12 mei 2015 14:26: De noodzaak tot aanpassing van de dosering bij nierfunctiestoornissen is beoordeeld. Dit heeft geleid tot een gewijzigd advies.
• 30 januari 2015 16:16: De literatuur over de toepassing vans otalol bij kinderen is opnieuw beoordeeld. Dit heeft geleid tot een wijzging in de maximum dosering van 8 mg/kg/dag naar 10 mg/kg/dag bij kinderen met Ventriculaire en supraventriculaire ritmestoornissen (alle leeftijden). Bron: Knudson 2011