← Terug naar overzicht

Dosisaanpassing bij obesitas

Ook bij kinderen komt obesitas steeds vaker voor. Naast de gevolgen voor de gezondheid heeft obesitas ook invloed op de farmacokinetiek en –dynamiek van geneesmiddelen en daarmee rijst de vraag hoe we daar mee om moeten gaan.

Wanneer spreken we van obesitas?
De definitie van obesitas is gebaseerd op de body mass index (BMI). Deze kan worden berekend door het lichaamsgewicht in kilogrammen te delen door het kwadraat van de lengte in meters.

Bij volwassenen spreken we van een gezond gewicht bij een BMI van 18,5-24,9 kg/m2; van overgewicht bij een BMI tussen de 25 en 29,9 kg/m2 en van obesitas bij een BMI 30 t/m 39,9 kg/m2. Van morbide obesitas is sprake bij een BMI vanaf 40 kg/m2 of vanaf 35 kg/m2 in combinatie met comorbiditeit.

Voor kinderen zijn er geslachts- en leeftijdsspecifieke groeidiagrammen die kunnen worden gebruikt om afwijkende groei van een kind op te sporen. In Nederland worden deze groeidiagrammen ontwikkeld door TNO ^{(TNO 2010)}. Zo bestaan er groeicurves voor onder andere lengte, gewicht en BMI en zijn er verschillende groeicurves voor kinderen met een Nederlandse of andere etnische achtergrond ontwikkeld. Tevens bestaan er aangepaste groeicurves voor kinderen met bepaalde aandoeningen zoals het Downsyndroom en kunnen de curves gecorrigeerd worden voor vroeggeboorte.

Ook bij kinderen wordt de BMI gebruikt om overgewicht en obesitas te definiëren. Dit wordt momenteel gedaan op basis van resultaten van het onderzoek van Cole et al. uit 2000. De internationale grenzen voor kinderen zijn hierin gebaseerd op analyse van meerdere groeionderzoeken bij bijna 100.000 jongens en bijna 100.000 meisjes van 0 tot 25 jaar.

De grens van 25 kg/m2 die voor volwassenen wordt aangehouden voor overgewicht varieert voor kinderen op basis van leeftijd en geslacht tussen de 18,02 (voor meisjes van 2 jaar) tot 25 kg/m2 (voor jongens en meisjes van 18 jaar). De grens van 30 kg/m2 die voor volwassenen wordt aangehouden voor obesitas varieert voor kinderen op basis van leeftijd en geslacht tussen de 19.81 (voor meisjes van 2 jaar) tot 30 kg/m2 (voor jongens en meisjes van 18 jaar).

Invloed van obesitas op farmacokinetiek en farmacodynamiek in het algemeen
Zoals gezegd kan obesitas van invloed zijn op de farmacokinetiek van een geneesmiddel. Om een voorbeeld te geven kan de absorptie van geneesmiddelen gewijzigd zijn als gevolg van een verhoogde doorlaatbaarheid van de darmwand en een veranderde snelheid van maaglediging. Daarnaast kan bijvoorbeeld ook het distributievolume veranderen en kan door leververvetting de activiteit van leverenzymen veranderen. Ook kan worden gedacht aan veranderingen in nierfunctie.

Daarnaast kan door bijvoorbeeld ontstekingsreactie de farmacodynamiek van geneesmiddelen worden beïnvloed.^{(Xiong et al. 2017, Stillhart et al. 2020)}

Farmacotherapie aanpassen?
Gezien de effecten van obesitas op de farmacokinetiek en – dynamiek rijst de vraag of farmacotherapie moet worden aangepast bij deze populatie. Kunnen we bijvoorbeeld doseren op basis van het werkelijke lichaamsgewicht of zijn er aanpassingen of misschien zelfs alternatieve therapieën nodig?

In literatuur worden wat betreft doseren op lichaamsgewicht verschillende soorten lichaamsgewicht gebruikt.

• Totaal lichaamsgewicht (Total body weight, TBW) = het werkelijke lichaamsgewicht
• Vetvrije massa (Lean body weight, LBW) = het gewicht van skelet, spieren, organen en bloedvolume
• Ideaal lichaamsgewicht (Ideal body weight, IBW)
• Aangepast lichaamsgewicht (Adjusted body weight, ABW)

Obesitas bij kinderen
Helaas is weinig bekend over eventuele dosisaanpassingen bij kinderen. In 2015 heeft Ross et al. een review geschreven met daarin de informatie die bekend is bij kinderen. Ook de Specialist Pharmacy Service van de Britse National Health Service (NHS) heeft in 2021 over dit onderwerp een review geschreven met aanbevelingen voor eventuele dosisaanpassing bij kinderen met obesitas. Waar Ross et al. en de NHS informatie geven wordt dit meegenomen bij het opstellen of herzien van een monografie in het Kinderformularium. In de monografie is deze informatie in zulke gevallen te vinden in de rubriek ‘Waarschuwingen en voorzorgen’.

Meer informatie
Voor meer informatie over obesitas verwijzen we u graag naar onderstaande websites.

• Farmacotherapeutisch Kompas
• KNMP-website

Referenties

Cole, T. J., M. C. Bellizzi, K. M. Flegal, and W. H. Dietz. 2000. "Establishing a standard definition for child overweight and obesity worldwide: international survey."  Bmj 320 (7244):1240-3. doi: 10.1136/bmj.320.7244.1240.

UK Medicines Information (UKMi), How should medicines be dosed in children who are obese? 7th May 2021.

Ross, E. L., J. Heizer, M. A. Mixon, J. Jorgensen, C. A. Valdez, A. S. Czaja, and P. D. Reiter. 2015. "Development of recommendations for dosing of commonly prescribed medications in critically ill obese children."  Am J Health Syst Pharm 72 (7):542-56. doi: 10.2146/ajhp140280.

Stillhart, C., K. Vučićević, P. Augustijns, A. W. Basit, H. Batchelor, T. R. Flanagan, I. Gesquiere, R. Greupink, D. Keszthelyi, M. Koskinen, C. M. Madla, C. Matthys, G. Miljuš, M. G. Mooij, N. Parrott, A. L. Ungell, S. N. de Wildt, M. Orlu, S. Klein, and A. Müllertz. 2020. "Impact of gastrointestinal physiology on drug absorption in special populations--An UNGAP review."  Eur J Pharm Sci 147:105280. doi: 10.1016/j.ejps.2020.105280.

Xiong, Y., T. Fukuda, C. A. J. Knibbe, and A. A. Vinks. 2017. "Drug Dosing in Obese Children: Challenges and Evidence-Based Strategies."  Pediatr Clin North Am 64 (6):1417-1438. doi: 10.1016/j.pcl.2017.08.011.

TNO, 2010, Groeidiagrammen in PDF-formaat, geraadpleegd via: https://www.tno.nl/nl/aandachtsgebieden/gezond-leven/roadmaps/youth/groeidiagrammen-in-pdf-formaat/